الکترونگاتیویته
الکترونگاتیویته (Electronegativity)، میزان توانایی نسبی یک اتم در یک مولکول برای جذب جفت الکترون پیوندی به سوی خود است. مطابق این تعریف، می توان گفت که قطبی بودن مولکول HCl، ناشی از اختلاف بین الکترونگاتیویته اتم های کلر و هیدروژن است. چون اتم Cl الکترونگاتیوتر از اتم H است، آن سر پیوند که به Cl منتهی می شود، حامل بار جزئی منفی، -δ و سر مربوط به اتم H حامل بار جزئی مثبت، +δ است. مفهوم الکترونگاتیویته گر چه مفید است ولی دقیق نیست. مقادیر الکترونگاتیویته نسبی اند و تنها در مقایسه های کیفی بین عناصر قابل استفاده اند. روشی ساده و مستقیم برای اندازه گیری الکترونگاتیوی وجود ندارد و روش های گوناگون برای اندازه گیری آن پیشنهاد شده است.
مقیاس نسبی الکترونگاتیویته پاولینگ، متداولترین مقیاس و مبتنی بر مقادیر تجربی انرژی های پیوندی است. پیوندی که بین دو اتم با الکترونگاتیویته های مختلف تشکیل می شود، پیوند قطبی است. یک پیوند کووالانسی قطبی، همواره قویتر از پیوند فرضی کووالانسی خالص بین دو اتم مشابه است. میزان اختلاف انرژی، عبارت از مقدار اضافی انرژی است که از جاذبه متقابل بارهای جزئی +δ و –δ، اضافه بر انرژی پیوند فرضی کووالانسی آزاد می شود. میزان انرژی اضافی، به قدر مطلق δ و بنابراین به تفاوت الکترونگاتیویته دو عنصر پیوند شده بستگی دارد. از آن جا که در این محاسبات تنها تفاوت الکترونگاتیوته عناصر تعیین می شود، برای بنا کردن یک مقیاس، به اتم F (الکترونگاتیوترین عنصر) به طور دلخواه عدد 4 نسبت داده شده است.
به طور کلی، الکترونگاتیویته عناصر هر دوره از چپ به راست (به موازات افزایش تعداد الکترون های والانس) و در هر گروه از پایین به بالا (همراه کاهش اندازه اتم) افزایش می یابد. بنابراین الکترونگاتیوترین عناصر، در گوشه بالای سمت راست جدول تناوبی (بدون در نظر گرفتن گازهای نجیب) و عناصری که کمترین الکترونگاتیویته را دارند در گوشه پایین سمت چپ جدول قرار دارند.
فلزات، جاذبه کمی برای الکترون های والانس دارند (الکترونگاتیویته آن ها کم است). ولی غیر فلزات، به استثنای گازهای نجیب، جاذبه قوی برای این گونه الکترون ها دارند (الکترونگاتیویته آن ها زیاد است). بنابراین، مقادیر الکترونگاتیویته را می توان برای تعیین میزان واکنش پذیری فلزات و غیرفلزات به کار برد. موقعیت عنصر در جدول تناوبی برای پیشگویی واکنش پذیری آن مفید است.
مقادیر الکترونگاتیوی را می توان برای پیش بینی خصلت پیوند های یک ترکیب به کار برد. هر چه اختلاف الکترونگاتیوی دو عنصر بیشتر باشد پیوند بین آن ها قطبی تر خواهد بود. هر گاه اختلاف الکترونگاتیویته دو عنصر در حدود 1.7 باشد، خصلت یونی نسبی پیوند بیش از 50 درصد است.
طبق این منحنی، اختلاف 3.2 واحد الکترونگاتیویته برای CsF، نشانه خصلت نسبی یونی 92% آن است. اختلاف 2.3 واحد برای NaCl، نشانه خصلت یونی نسبی 73% و اختلاف 2.1 واحد برای MgO نشان دهنده خصلت یونی نسبی 67% است. هر سه این ترکیبات اساسا یونی هستند.
معمولا اختلاف الکترونگاتیویته دو غیرفلز، زیاد نیست. در این موارد، در پیوند ها خصلت کووالانسی چیره است و اختلاف الکترونگاتیویته، میزان قطبی بودن پیوند را به دست می دهد. اگر اختلاف الکترونگاتیویته صفر یا خیلی کوچک باشد (مثلا در پیوند C-S)، پیوند کمابیش غیرقطبی در نظر گرفته می شود. هر چه اختلاف الکترونگاتیویته بیشتر باشد، پیوند کووالانسی قطبی تر خواهد بود. در این پیوند ها، اتمی که الکترونگاتیویته بیشتر دارد، بار منفی جزئی را خواهد داشت. با استفاده از مقادیر الکترونگاتیویته می توان پیشگویی کرد که بین هالیدهای هیدروژن، HF قطبی ترین ترکیب است و بالاترین انرژی پیوند را دارد. خصلت یونی نسبی پیوند H-Fدر حدود 45% است.
مفهوم الکترونگاتیویته غیر دقیق است زیرا این خاصیت نه تنها به ساختار اتم مورد بحث بستگی دارد، بلکه تعداد و ماهیت اتم های دیگری که به اتم مزبور پیوند شده اند نیز در آن دخالت دارد. بنابراین الکترونگاتیویته یک عنصر همیشه ثابت نیست. مثلا الکترونگاتیویته فسفر در ترکیب PCl3 با الکترونگاتیویته آن در ترکیب PF5 متفاوت است. به این ترتیب مقادیر الکترونگاتیویته، کمیت های تقریبی اند و نمی توان آن ها را مبنای محاسبات دقیق قرار داد.
منابع و پیوندها
گردآوری شده توسط دپارتمان پژوهشی شرکت پاکمن
چارلز مورتیمر ، شیمی عمومی ، جلد اول ، مرکز نشر دانشگاهی ، 1381.
برداشت از مطالب سایت با ذکر منبع بلامانع است
الکترونگاتیویته از دید daneshnameh.roshd.ir
مقیاس نسبی الکترونگاتیویته پاولینگ ، متداولترین مقیاس و مبتنی بر مقادیر تجربی انرژیهای پیوندی است. مقدار انرژی اضافی که از جاذبه متقابل بارهای جزئی б+ و б- اضافه بر انرژی پیوند کووالانسی آزاد می‌شود، به قدر مطلق б و به تفاوت الکترونگاتیوی دو عنصر پیوند شده بستگی دارد. در محاسبات الکترونگاتیوی تنها تفاوت الکترونگاتیویته عناصر تعیین می‌شود. برای بنا کردن یک مقیاس ، به اتم F (الکترونگاتیوترین عنصر) بطور دلخواه عدد 4 نسبت داده شده است. مقیاس الکترونگاتیوی پاولینگ ، متداولترین مقیاس و مبتنی بر مقادیر تجربی انرژیهای پیوند است. مثلا انرژی پیوند Br-Br ، انرژی لازم برای تفکیک مولکول Br2 به اتمهای Br است. برای تفکیک یک مول از مولکولهای Br2 به اندازه 46+ کیلو کالری انرژی لازم است. انرژی پیوند H-H برابر 104+ کیلو کالری بر مول است...ادامه
الکترونگاتیویته از دید wikipedia.org
Electronegativity, symbol χ, is a chemical property that describes the tendency of an atom or a functional group to attract electrons (or electron density) towards itself.An atom's electronegativity is affected by both its atomic number and the distance that its valence electrons reside from the charged nucleus. The higher the associated electronegativity number, the more an element or compound attracts electrons towards it. First proposed by Linus Pauling in 1932 as a development of valence bond theory, it has been shown to correlate with a number of other chemical properties. Electronegativity cannot be directly measured and must be calculated from other atomic or molecular properties. Several methods of calculation have been proposed, and although there may be small differences in the numerical values of the electronegativity, all methods show the same periodic trends between elements. The most commonly used method of calculation is that originally proposed by Linus Pauling. This gives a dimensionless quantity, commonly referred to as the Pauling scale, on a relative scale running from around 0.7 to 3.98 (hydrogen = 2.20). When other methods of calculation are used, it is conventional (although not obligatory) to quote the results on a scale that covers the same range of numerical values: this is known as an electronegativity in Pauling units...more
الکترونگاتیویته از دید chemguide.co.uk
Electronegativity is a measure of the tendency of an atom to attract a bonding pair of electrons. The Pauling scale is the most commonly used. Fluorine (the most electronegative element) is assigned a value of 4.0, and values range down to caesium and francium which are the least electronegative at 0.7...more
